Z wątrobą nie ma żartów!
Wątroba jest największym i niezwykle istotnym narządem ludzkiego organizmu. Odpowiada m.in. za zamianę produktów w składniki odżywcze, przekształca węglowodany i białka w tłuszcze, rozkłada lipidy do kwasów tłuszczowych, produkuje związki niezbędne do prawidłowego krzepnięcia krwi, gromadzi, a następnie uwalnia witaminy, żelazo, wytwarza i uwalnia glukozę, usuwa z organizmu szkodliwe substancje, wytwarza żółć.
Kiedy należy podejrzewać problemy z wątrobą? Jakie objawy powinny zaniepokoić?
Chorób wątroby jest bardzo dużo, a wiele z nich charakteryzuje się podobnymi objawami. W przypadku wystąpienia poniższych dolegliwości należy skonsultować się z lekarzem. Specjalista po przeprowadzeniu wywiadu z pacjentem i wykonaniu badania fizykalnego, może skierować pacjenta na badania specjalistyczne, a najczęściej laboratoryjne, które pomogą w rozpoznaniu problemu. Objawami sugerującymi choroby wątroby mogą być:
- Przebarwienie, a szczególnie zażółcenie skóry, oczu, opuszków palców, paznokci,
- Świąd skóry,
- Wymioty, nudności i refluks kwasowy,
- Biegunka,
- Nadmierne zmęczenie i osłabienie organizmu,
- Złe samopoczucie,
- Nadwrażliwość skóry,
- Zmiana koloru moczu i kału,
- Zmiany okolic podbrzusza,
- Brak apetytu lub obrzydzenie do jedzenia,
- Zatrzymywanie płynów w organizmie,
- Bóle brzucha,
- Wzdęcia,
- Obrzęki kończyn,
- Zaburzenia neurologiczne,
- Zaburzenia psychiatryczne,
- Zaburzenia miesiączkowania,
- Ginekomastia,
- Obniżone libido.
Najczęstsze choroby wątroby
Każdy stan zapalny i każde zakłócenie pracy wątroby ma istotny wpływ na pracę całego organizmu. Wśród najczęstszych chorób wątroby wymienia się:
Choroby miąższu wątroby
Wirusowe zapalenie wątroby typu A to żółtaczka pokarmowa. Do zakażenia najczęściej dochodzi poprzez spożycie skażonej wody i żywności, poprzez kąpiel w zakażonej wodzie, podczas przetaczania osocza czy wykonywania tatuażu, jak również poprzez kontakt seksualny (szczególnie dotyczy osób homoseksualnych) i bliski kontakt z osobami zakażonymi. Wśród osób narażonych na zachorowanie na WZW typu A wymienia się również pracowników placówek oświatowych, osoby pracujące przy kanalizacji, przy ściekach i zanieczyszczeniach.
WZW typu A objawia się: żółtaczką, bólami brzucha, nudnościami, wymiotami, biegunką, bólami stawów, bólem gardła, ogólnym osłabieniem organizmu, odbarwionym kałem czy ciemnym moczem.
Wirusowe zapalenie wątroby typu B to żółtaczka wszczepienna. Do zakażenia dochodzi przede wszystkim poprzez kontakt z krwią (np. podczas operacji, podczas dializ, u stomatologa, u tatuażysty, u kosmetyczki, u fryzjera), podczas używania osobistych przedmiotów osoby zakażonej, jak również podczas kontaktów seksualnych odbywanych bez zabezpieczenia. Szczególną drogą zakażenia może być droga okołoporodowa – kiedy zakażona matka zaraża swoje dziecko.
Objawami zaawansowanej postaci choroby są: żółtaczka, powiększenie wątroby, powiększenie śledziony, ból brzucha, ból w prawym podżebrzu, jasny stolec, odbarwiony mocz.
Badaniem, które warto wykonać przy podejrzeniu tej choroby jest antygen HBE-WZW B.
Wirusowe zapalenie wątroby typu C wywołane jest przez wirus HCV, który mnożąc się w komórkach wątroby prowadzi do stanu zapalnego i zaburzeń pracy organu. Do zakażenia dochodzi przede wszystkim poprzez kontakt z krwią osoby chorej, może to nastąpić w efekcie: przetaczania krwi, podczas zabiegów i operacji, podczas zabiegów kosmetycznych i stomatologicznych.
Objawami charakteryzującymi WZW typu C są: zmęczenie, osłabienie, trudności z koncentracją, trudności z zapamiętywaniem, bóle stawowe, bóle mięśniowe, swędzenie skóry.
Badaniami umożliwiającymi rozpoznanie WZW typu C są: HCV RNA ilościowo, HCV RNA jakościowo V, ASPAT, ALAT, ANTY HCV.
Wirusowe zapalenie wątroby typu D wywołuje wirus RNA. Zapalenie związane jest z namnażaniem się wirusa w okolicy komórek wątroby. Do zakażenia dochodzi m.in. poprzez kontakt z krwią, podczas zabiegów, operacji i badań endoskopowych, podczas licznych i ryzykownych kontaktów seksualnych, w drodze okołoporodowej.
Objawami choroby są: bóle brzucha, bóle kostne, bóle stawowe, biegunka, nudności, wymioty, uczucie ciągłego zmęczenia i osłabienia.
Wirusowe zapalenie wątroby typu E jest chorobą wirusową, która najczęściej dotyczy mieszkańców Afryki, Azji, krajów Europy Wschodniej i obszarów Morza Śródziemnego. Nie oznacza to jednak, że nie może wystąpić w Polsce, ponieważ tu również się zdarza. Jest to choroba, na którą najczęściej zapadają osoby nieprzestrzegające higieny osobistej, jak również spożywające wodę i pokarmy nieznanego pochodzenia (np. owoce morza).
WZW typu E objawia się: bólami brzucha, biegunką, nudnościami, wymiotami, bólami kostno – mięśniowymi, ciemny moczem, jasnym stolcem.
Marskość wątroby nazywana inaczej zwłóknieniem wątroby jest chorobą, w przebiegu której miejsce prawidłowej tkanki wątroby zastąpione jest guzkami regeneracyjnymi. Rozrost tkanki w miejscu zniszczonych elementów miąższowych prowadzi do niewydolności wątroby.
Przyczyną marskości wątroby jest przede wszystkim nadmierne spożywanie alkoholu, choć może to być również wirusowe zapalenie wątroby (typu B, D, C), choroby dróg żółciowych, choroby metaboliczne, autoimmunologiczne zapalenie wątroby, jak również przyjmowanie niektórych leków (np. metyldopa, amiodaron).
Objawami marskości wątroby są m.in.: bóle brzucha (szczególnie ból pod prawym żebrem), spadek wagi, nudności, wymioty, wzdęcia, utrata apetytu, powiększenie śledziony, wodobrzusze, ginekomastia, zanik jąder, zaburzenia miesiączkowania, ogólne osłabienie organizmu, świąd, zażółcenie skóry i błon śluzowych, krwawienia z dziąseł, krwawienia z nosa.
O marskości wątroby mogą świadczyć: niski poziom płytek krwi rozpoznany w morfologii, podwyższona aktywność enzymów: ASPAT, ALAT, GGTP, nieprawidłowości w układzie krzepnięcia krwi.
Alkoholowe i niealkoholowe stłuszczenie wątroby – w pierwszym przypadku wywołane jest szkodliwym wpływem etanolu na wątrobę i występuję u 90% osób nadmiernie spożywających alkohol. Tego typu uszkodzenie wątroby może mieć charakter odwracalny. Na niealkoholowe stłuszczenie wątroby może mieć wpływ: otyłość brzuszna, zła dieta, trujące grzyby i toksyny w nich zawarte, niektóre leki (np. zatrucie paracetamolem), wirusowe zapalenie wątroby typu C, nadciśnienie tętnicze, choroby takie jak: cukrzyca czy celiakia.
Alkoholowe i niealkoholowe stłuszczenie wątroby rozpoznaje się podczas wywiadu lekarskiego (kiedy chory przyzna się do nadmiernego spożywania alkoholu), a także w oparciu o badania: USG jamy brzusznej, ASPAT, ALAT, GGTP, bilirubina całkowita, czy stężenie kwasu moczowego we krwi.
Guzy wątroby mogą mieć charakter łagodny i wtedy najczęściej spowodowane są torbielami, naczyniakami, gruczolakami, ropniami, pasożytami (jak np. torbiel włośnicy). Guzy mogą też mieć charakter znaczniej poważny: złośliwy rak wątroby, pierwotny rak wątrobowokomórkowy, guz przerzutowy wątroby.
Badaniami umożliwiającymi diagnostykę guzów są: USG jamy brzusznej, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, biopsja guza.
Polekowe uszkodzenie wątroby jak sama nazwa wskazuje jest wynikiem zatrucia lekami. Warto wiedzieć, że popularny lek przeciwgorączkowy i przeciwbólowy – paracetamol, przyjmowany w nieodpowiednich dawkach, wyższych niż zalecane może prowadzić do uszkodzenia wątroby. Podobnie jest z aspiryną i polopiryną, czyli kwasem acetylosalicylowym, który może prowadzić do choroby Rey’a, na którą najbardziej narażone są dzieci w wieku 4-12 lat.
Autoimmunologiczne zapalenie wątroby (AZW) to choroba będąca wynikiem ataku komórek układu odpornościowego wątroby. Wśród objawów AZW można wyróżnić: bóle brzucha, ból w prawym podżebrzu, wzdęcia, świąd skóry i brak apetytu.
Hemochromatoza jest chorobą metaboliczną, której istota tkwi w nadmiernym gromadzeniu się żelaza w tkankach i narządach (m.in. szpiku kostnym, wątrobie, sercu, płucach, nerkach, trzustce, gruczołach wydzielania dokrewnego). Hemochromatoza może mieć charakter pierwotny lub wtórny.
Przyczyna zachorowania może być związana z mutacją genetyczną, chorobami wątroby (np. WZW typu C, alkoholowa choroba wątroby, stłuszczenie wątroby), innymi chorobami (np. niedokrwistością tarczowatokrwinkową).
Badaniami umożliwiającymi rozpoznanie choroby są m.in. oznaczenie stężenia żelaza, oznaczenie wysycenia transferryny w surowicy krwi.
Choroba Wilsona (tzw. zwyrodnienie soczewkowo-wątrobowe) jest rzadką, genetycznie uwarunkowaną chorobą metaboliczną, która objawia się m.in. bólami brzucha, obrzękami kończyn, powiększeniem wątroby, chorobami wątroby, żółtawym zabarwieniem skóry, siniakami na skórze, złogami miedzi w rogówce oka czy zaburzeniami osobowości . Nadmiernie gromadząca się w organizmie miedź uszkadza wątrobę, mózg, nerki, serce i rogówkę – co z czasem prowadzi do ich niewydolności.
Diagnostyka choroby opiera się m.in. na wykonaniu badań oceniających stężenie ceruloplazminy, miedzi w moczu, miedzi w surowicy krwi i oznaczeniu enzymów wątrobowych.
Choroby naczyń wątroby
Zakrzepicę żyły wrotnej i zakrzepicę żył wątrobowych jak nazwa wskazuje charakteryzuje wytworzenie się zakrzepów. Ich przyczyną mogą być choroby wątroby (najczęściej jest to marskość wątroby), choroby krwi, stany zapalne jamy brzusznej, rak wątroby czy ucisk żyły wrotnej. Charakterystycznymi objawami choroby są np. bóle brzucha, biegunka (często krwista), wodobrzusze.
Badaniami, które wykonuje się w celu rozpoznania choroby, w tym przypadku są: USG jamy brzusznej, USG Doppler, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, angiografia.
Choroby wewnątrzwątrobowych przewodów żółciowych
Pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych, w skrócie PSC jest przewlekłą chorobą, która może doprowadzić do zastoju żółci. PSC częściej dotyczy mężczyzn niż kobiet, a wiek najczęstszej zachorowalności to 30-50 lat. Objawami choroby są np. ból brzucha (szczególnie górnego prawego kwadrantu brzucha), utrata wagi, zmęczenie, osłabienie, nierzadko gorączka, może też wystąpić żółtaczka.
Badaniami laboratoryjnymi, które pomagają zdiagnozować PSC są: oznaczenie stężenia GGTP i fosfatazy zasadowej.
Nowotwór dróg żółciowych, czyli rak dróg żółciowych, w skrócie RDŻ jest nowotworem złośliwym, powstałym w nabłonku, który wyściela światło dróg żółciowych i pęcherzyk żółciowy. Objawami choroby są np.: bóle brzucha, utrata wagi, świąd skóry, zażółcenie skóry, powiększenie wątroby czy wyczuwalny guz w prawym podżebrzu (nie jest to często objaw, ponieważ guza nie zawsze łatwo można wyczuć).
Badaniami, które rozpoznają nowotwór dróg żółciowych są: marker CEA, marker CEA 19-9, bilirubina, ALP, ASPAT, ALAT, GGTP.
Cholestatyczne zapalenie wątroby to choroba wywołana zablokowaniem odpływu żółci, a także upośledzeniem funkcji wydzielniczej wątroby. Objawia się m.in. : bólami brzucha, powiększeniem wątroby i śledziony, zażółceniem skóry, wysypką i świądem skóry, podwyższoną temperaturą ciała.
Dlaczego wątroba choruje?
Przyczyn zachorowania na wątrobę może być wiele. Wśród czynników sprzyjających zachorowaniu można wyróżnić:
- Predyspozycje genetyczne,
- Nadwagę i otyłość,
- Dieta obfita w tłuszcze,
- Zaburzenia gospodarki lipidowej,
- Zaburzenia gospodarki węglowodanowej,
- Nadmierne spożywanie alkoholu,
- Długotrwałe i nadmierne przyjmowanie leków,
- Zabiegi z użyciem niewysterylizowanych narzędzi (np. u kosmetyczki, w salonie tatuażu, u stomatologa),
- Niedostateczną higienę,
- Kontakty seksualne (oralne, analne, z przypadkowymi osobami).
Jak dbać o wątrobę?
My sami możemy mieć ogromny wpływ na kondycję naszej wątroby. Żeby narząd ten prawidłowo funkcjonował i żeby zminimalizować ryzyko zachorowania, należy mieć na uwadze kilka ważnych punktów:
Należy unikać spożywania alkoholu w dużych ilościach i regularnie. Wbrew pozorom to nie tylko ilość wypijanego alkoholu ma wpływ na wątrobę, ale przede wszystkim częstotliwość z jaką się go spożywa. Alkohol wypijany systematycznie, nawet w niewielkich ilościach jest dla wątroby zabójczy. Warto wiedzieć, że na choroby wątroby związane z alkoholem bardziej narażone są kobiety. Niezwykle istotne jest również to, że alkoholu nie wolno łączyć z lekami.
Tłuszcze zwierzęce warto zastąpić tłuszczami roślinnymi. Zamiast codziennie spożywać tłuszcze zwierzęce (bogate w cholesterol), warto częściej sięgać po ryby, warzywa, owoce i oleje roślinne, które nie tylko nie szkodzą, ale też korzystnie wpływają na wątrobę.
Lepiej jeść wolniej i mniejsze porcje. Zbyt szybkie jedzenie i objadanie się znacznie obciąża wątrobę i żołądek, a także zaburza przemianę materii. Warto zwrócić uwagę, aby posiłki były regularne, aby było ich mniej, ale były częstsze – zamiast 3 obfitych dań, lepiej jest zjeść 5 mniejszych posiłków. Jedzenie bez pośpiechu, w spokoju umożliwia wyłapanie szkodliwych substancji i pozwala dostarczyć żółć niezbędną do trawienia pokarmów.
Warto sięgać po przyprawy, które poza walorami smakowymi, sprawiają, że potrawy nie są tak ciężkostrawne. Niektóre przyprawy ułatwiają trawienie tłuszczów, pobudzają i wzmacniają wydzielanie soków żołądkowych, regulują dopływ żółci do dwunastnicy, wykazują działanie rozkurczowe. Korzystne działanie dla wątroby wykazują: kminek, mięta, tymianek, majeranek, jałowiec, oregano. Warto jednak wiedzieć, że istniej grupa „ostrych przypraw”, które mogą podrażniać wątrobę, dlatego te należy dodawać do potraw w umiarkowanych ilościach. Mowa tu o czosnku, pieprzu, pstrej papryce, curry, occie spirytusowym.
Należy unikać długotrwałego przyjmowania leków. Przyjmowanie lekarstw w zbyt dużych dawkach oraz przez długi czas obciąża wątrobę, a toksyny powstałe w procesie przemian farmaceutyków uszkadzają ten narząd. Szczególnie niebezpieczne są antybiotyki, preparaty przeciwzapalne, przeciwbólowe oraz hormony.
Należy unikać ryzykownych kontaktów seksualnych i odpowiednio się zabezpieczać. Do ryzykownych kontaktów zalicza się np. uprawianie seksu podczas miesiączki, seks analny, seks z przypadkowym partnerem. Nie należy też zapominać, że tabletki hormonalne zapobiegają niechcianej ciąże, ale nie zapobiegają chorobom przenoszonym drogą płciową. Jedynym zabezpieczeniem w tym przypadku jest prezerwatywa.
Należy zwrócić szczególną uwagę podczas zabiegów kosmetycznych. Dotyczy to zarówno zabiegów kosmetycznych, fryzjerskich, kolczykowania, tatuażu, manicure, pedicure, makijażu permanentnego, ale też zabiegów stomatologicznych czy laboratoryjnych. Należy zwrócić uwagę czy personel ma rękawiczki i fartuch, czy dezynfekuje ręce przed zabiegiem, czy dezynfekuje w specjalnej maszynie narzędzia i przybory, czy używa jednorazowych igieł i barwników, a także czy sam salon jest czysty.
Warto sięgać po szczepienia ochronne. Szczepionki mają tyle samo zwolenników, co przeciwników. Biorąc pod uwagę tak wiele możliwości, gdzie może dojść do zarażenia wirusowym zapaleniem wątroby, warto pomyśleć o szczepieniu, które skutecznie chroni przed chorobą.
Szczepienie przeciw WZW typu A zalecane jest pracownikom służby zdrowia, osobom pracującym w salonach kosmetycznych i studiach tatuażu, pracownikom mającym kontakt z odpadami komunalnymi, dzieciom i młodzieży uczęszczającym do placówek wychowawczych (żłobków, przedszkoli, szkół), wszystkim osobom wyjeżdzającym do kraju, w którym wskaźnik zachorowalności na WZW jest wysoki, homoseksualistom, osobom przed operacjami. Szczepionki nie powinny przyjmować kobiety w ciąży.
Szczepienie przeciw WZW typu B jest obowiązkowym szczepieniem, które podawane jest noworodkom w ciągu pierwszej doby od urodzenia, niemowlętom w 2 i 7 miesiącu życia. Szczepienie to obowiązuje także pracowników placówek zdrowia, pracowników placówek oświatowych, osoby mające na co dzień kontakt z osobą chorą na WZW typu B i typu C, osadzonych więźniów i osoby przebywające w placówkach opiekuńczych. Pozostałe osoby za szczepionkę muszą zapłacić.
Szczepionki przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu C jeszcze nie opracowano.
Tagi: Z wątrobą nie ma żartów!
